Έφτασε κι ο τελευταίος μήνας του χρόνου, ο Δεκέμβριος. Ο μήνας που ονομάζεται και γιορτινός, μια και στις 31 μέρες του πολλοί άγιοι γιορτάζουν αλλά και όλη η ατμόσφαιρα είναι γιορταστική, καθώς περιμένουμε τη μεγάλη και χαρούμενη γιορτή των Χριστουγέννων. Όλος ο μήνας, στην Ελλάδα, αλλά και σε όλες τις χριστιανικές χώρες, μας θυμίζει τον ερχομό των γιορταστικών ημερών, καθώς όλα είναι στολισμένα. Σε πολλούς ναούς γίνεται καθημερινά Θεία Λειτουργία, και τις σαράντα μέρες της πνευματικής προετοιμασίας μας για τη γιορτή· είναι το «Σαρανταλείτουργο».
Από τα αρχαία χρόνια, τον μήνα αυτόν γίνονταν διάφορες γιορτές στην ειδωλολατρική Ελλάδα αλλά και, αργότερα, στη Ρώμη. Αυτές ήταν συνδυασμένες με το χειμερινό ηλιοστάσιο. Τι είναι αυτό; Έχετε παρατηρήσει ότι η διάρκεια της μέρας δεν είναι σταθερή όλη τη διάρκεια του έτους. Το καλοκαίρι έχει μεγαλύτερη διάρκεια, ενώ τον χειμώνα η διάρκειά της είναι μικρή σε σχέση με τις ώρες της νύχτας. Η μεγαλύτερη νύχτα είναι στις 21 Δεκεμβρίου. Αυτή η μέρα είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο· από τώρα και μετά, και για τους επόμενους έξι μήνες, η διάρκεια της μέρας θα μεγαλώνει και της νύχτας θα μικραίνει. Αυτή την πορεία και τη «νίκη» του φωτός έναντι του σκότους, τιμούσαν οι ειδωλολάτρες, που τιμούσαν τον Ήλιο ως θεό. Οι σημαντικότερες εκδηλώσεις προς τιμή του γίνονταν στις 25 Δεκεμβρίου. Όταν επικράτησε ο Χριστιανισμός, η Εκκλησία μας, για να ξεχαστεί η ειδωλολατρική γιορτή, όρισε να γιορτάζεται η Γέννηση του «Νοητού Ηλίου», του Χριστού μας, τη μέρα αυτή. Πολύ γρήγορα επικράτησε η θέση αυτή τη Εκκλησίας. Ωστόσο, κάποιες δοξασίες παραμένουν στα έθιμα και στην παράδοση μέχρι σήμερα.
Ο μήνας αυτός ήταν δέκατος και τελευταίος στη σειρά στο δεκάμηνο ρωμαϊκό ημερολόγιο. Από τη θέση του προκύπτει και η ονομασία του (decem = δέκα), η οποία παρέμεινε όταν ο μήνας έμεινε στο τέλος, αφού καθιερώθηκε το ημερολόγιο των δώδεκα μηνών.
Ο Δεκέμβρης θεωρείται ο πρώτος μήνας του χειμώνα. Από την αρχή του μήνα πιάνουν τα κρύα. Παλιότερα χρειάζονταν ξύλα, που ήταν και το μοναδικό μέσο, που με την καύση του μπορούσε να ζεστάνει – σχετικό το γλυπτό της εικόνας, που παριστάνει αγρότη να κόβει ξύλα. Είναι γνωστή η φράση του λαού που συνδυάζει τα κρύα με τις γιορτές των αγίων της 4ης, 5ης και 6ης Δεκεμβρίου: «Η αγια-Βαρβάρα βαρβαρώνει (κάνει βάρβαρο-δυνατό το κρύο), ο αϊ-Σάββας σαββανώνει κι ο αϊ-Νικόλας παραχώνει (μας θάβει κάτω από τα χιόνια)». Οι χωρικοί λένε: «Τα Νικολοβάρβαρα κάνει νερά και χιόνια» κι οι ναυτικοί, που έχουν προστάτη τους τον άγιο Νικόλαο: «Τ΄ αϊ-Νικολοβάρβαρα, κατεβασιές και χιόνια, μπουράσκες και τελώνια».
Στίχοι και παροιμίες για τον Δεκέμβριο μας βάζουν να σκεφθούμε τα κρύα του:
Αγια-Βαρβάρα μίλησε κι ο Σάββας αποκρίθη: «Μαζέψτε ξύλα κι άχυρα και σύρτε και στον μύλο, γιατί ο Αϊ-Νικόλας έρχεται με χιόνια φορτωμένος».
Αν πρωιμίσει η μυγδαλιά κι ανθίσει τον Δεκέμβρη,
βαρύς χειμώνας κι όψιμος θε νά ‘ρθει να μας εύρει.
βαρύς χειμώνας κι όψιμος θε νά ‘ρθει να μας εύρει.
Δεκέμβρη μου, με πάγωσες και πώς να ξεπαγώσω;
Μήνα μου σαρακοστιανέ καλέ, Χριστουγεννιάτη!
Μήνα μου σαρακοστιανέ καλέ, Χριστουγεννιάτη!
Δεκέμβρης και δεν έσπειρες, λίγο σιτάρι θα ’χεις.
Δεκέμβρης μας επλάκωσε, το κρύο μας φαρμάκωσε.
Το τραγούδι με τον τρύγο, τον Δεκέμβρη παραμύθι.
Βέβαια, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η μεγάλη γιορτή και η προετοιμασία για τα Χριστούγεννα είναι αυτή που κυριαρχεί. Ωστόσο κι άλλοι γνωστοί άγιοι γιορτάζουν αυτόν τον μήνα. Μεταξύ αυτών και ο όσιος Πορφύριος, ένας νεοφανής άγιος, που έζησε στις μέρες μας. Ακόμη γιορτάζει ο άγιος Ελευθέριος, η αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια, η αγία Ευγενία, ο άγιος πρωτομάρτυρας Στέφανος. Κάποιους από τους Αγίους που τιμούμε τον Δεκέμβριο, μπορείς να τους δεις παρακάτω.
